U toku je mapiranje izvora emisije zagađivača u BiH

Spaljivanje drveta, uglja i otpada, te saobraćaj, neki su od najvećih izvora emisija u glavnom gradu BiH Sarajevu. To pokazuju preliminarni rezultati studije o raspodjeli izvora Švedske agencije za zaštitu okoline i Švedskog instituta za meteorologiju i hidrologiju (SMHI) sprovedenog u Bosni i Hercegovini.

Kvalitet vazduha u većim gradovima u Bosni i Hercegovini je veoma loš, naročito zimi. Švedska agencija za zaštitu životne sredine, zajedno sa ključnim projektnim partnerom SMHI, detaljno je istražila ove zagađivače vazduha, kroz svakodnevno uzorkovanje sitnih čestica (PM2,5, tj. čestica prečnika manjeg od 2,5 mikrometara) tokom zime 2020–2021. Studija je sprovedena od novembra do januara u šest gradova u Bosni i Hercegovini. Osim u Sarajevu, mjerenja su obavljena u Banjaluci, Brodu, Bijeljini, Zenici i Tuzli. Ovo je urađeno u okviru IMPAQ projekta Švedske agencije za zaštitu okoline u svrhu poboljšane procjene, praćenja i upravljanja kvalitetom vazduha u Bosni i Hercegovini, u skladu sa standardima EU.

Naknadna hemijska analiza ovih uzoraka se sada koristi za praćenje najvećih izvora PM2,5. Pokazano je da oko 25% čestica dolazi direktno od sagorijevanja drveta ili peleta u grijanju domaćinstava, što potvrđuje ranije iznijete pretpostavke da ovaj sektor doprinosi velikom udjelu u zagađenju vazduha. U zemlji je uobičajeno, čak i u gusto naseljenim područjima, da ljudi potpuno ili djelimično zagrijavaju svoje kuće kotlovima na drva ili pelet, često starijih modela. Dalje, studija pokazuje da oko 20% ovih čestica dolazi od fosilnih goriva, uključujući motorna vozila i ugalj koji se koristi za grijanje.

Obzirom da ove male čestice mogu da putuju na velike udaljenosti, često stotine kilometara, udio na velike udaljenosti je značajan u ukupnom sastavu zagađivača. U ovoj studiji procenjuje se da više od 25% čestica dolazi iz drugih dijelova zemlje ili regiona.

Još jedno zanimljivo zapažanje je da skoro 10% čestica tokom ovog tromjesečnog perioda izgleda dolazi iz lokalnih, povremenih događaja kao što su spaljivanje otpada i građevinski radovi.

Tokom jeseni 2021. godine, SMHI će provjeriti sa projektnim partnerima da li su ovi rani rezultati u skladu sa dostupnim inventarima emisija za Sarajevo, te će nastaviti sa tumačenjem rezultata za ostalih pet gradova.

Već je dobro poznato da je kvalitet vazduha u Sarajevu veoma loš, naročito tokom zime. Ova studija to potvrđuje. Za dnevnu prosječnu vrijednost PM2,5, nivoi izmjereni tokom zimskog uzorkovanja 2020–2021, premašuju smjernice Svjetske zdravstvene organizacije (SZO)  iz 2005. u 76% dana. Ako se uporedi sa novim, strožim smjernicama SZO iz septembra 2021, nivoi bi bili prekoračeni u 90% vremena.